Regio Deal Zuid- en Oost-Drenthe helpt armoedepatronen te doorbreken


Overerfbare armoede, ook wel ‘generatiearmoede’ genoemd, is armoede die binnen families is ontstaan en generatie op generatie wordt doorgegeven. In de Regio Deal- Zuid en Oost-Drenthe is een pilot gestart met de gemeentes Emmen, Coevorden en Hardenberg om samen met een aantal gezinnen deze armoede bij de kern aan te pakken. Door intensieve ondersteuning over een periode van een aantal jaren willen we hiermee de cirkel van armoede doorbreken. Samen met de gezinnen die al generaties lang in armoede leven.

In de reguliere ondersteuning gaat het meestal om het bestrijden van opgebouwde schulden. Maar dit is slechts één van de gevolgen van generatiearmoede. Het gaat in veel gevallen om een patroon dat generatie op generatie doorsluimert. Hierbij valt te denken aan een onafgeronde opleiding, financiële problemen, relatieproblemen, jeugdhulp of laaggeletterdheid. Er is door deze patronen soms een gebrek aan zelfredzaamheid ontstaan. Christa Slim, projectleider vanuit de gemeente Coevorden: “Als je omgeving het onderdeel is van je probleem, waar je je uit wilt verlossen, dan sta er dus heel erg alleen voor.” En hoe doe je dat dan? Van deze problemen los willen komen is de belangrijkste motivatie.

Als je omgeving het onderdeel is van je probleem, waar je je uit wilt verlossen, dan sta er dus heel erg alleen voor.

Werkwijze

Op dit moment worden er zo’n twaalf gezinnen begeleid. Er is langdurig en intensief contact met een vaste gezinscoach of maatschappelijk werker om patronen te ontdekken en te leren herkennen. Daar gaat veel tijd overheen. Er moet een vertrouwensband ontstaan als basis voor het verdere proces. Zodra de patronen in kaart zijn gebracht wordt samen met het gezin vastgesteld welke stappen er ondernomen kunnen worden. Dat vertrouwen is erg belangrijk. “Op de momenten dat het even tegenzit, is er een groot risico op terugval in de oude patronen. De professional kan het gezin over die hobbel heen helpen, omdat de ondersteuning net iets intensiever en anders is dan in reguliere ondersteuning.” vertelt Slim. Er worden verschillende instrumenten gebruikt, zoals bijvoorbeeld het opstellen van een genogram. Dat is een stamboom van het gezin met informatie over familierelaties en -rollen. Zo kun je het sociale netwerk goed in kaart brengen. Tussen de deelnemende gemeenten wordt gedeeld wat goed werkt en wat niet. Door de pilot proberen de gemeentes een succesvolle werkwijze te ontwikkelen om zo nog meer mensen in dezelfde situatie te kunnen helpen.

Tussen de deelnemende gemeenten wordt gedeeld wat goed werkt en wat niet.

Motivatie

Iedere ouder wil dat zijn of haar kinderen het beter hebben dan hij of zij zelf. De betrokken ouders in deze pilot willen dat vooral doen door het goede voorbeeld te geven. Bijvoorbeeld door een opleiding te volgen. Maar daar komen weer allerlei praktische zaken de hoek om kijken. Waar haal ik de tijd vandaan? Kinderen vragen om te helpen in de huishouding is misschien niet gebruikelijk in de eigen omgeving. In de gesprekken komt vaak naar voren dat zowel de gangbare opvattingen binnen een familie als binnen de omgeving een grote rol spelen. Deze patronen doorbreken kan alleen stap voor stap met de juiste motivatie. Je moet dan heel sterk in je schoenen staan, en je niet altijd laten beïnvloeden door de omgeving. “Je stapt als gezin in een wereld van onzekerheid, ”aldus Slim, “Ook al wil je het graag anders doen, het is niet altijd even makkelijk om de stap te zetten en vooruit te kijken. Met deze pilot wordt een langdurige toewijding verwacht van zowel de gezinnen als de hulpverlener in kwestie.”

Ook al wil je het als gezin graag anders doen, het is niet altijd even makkelijk om de stap te zetten en vooruit te kijken.

Ervaringen

Tijdens het project is duidelijk naar voren gekomen dat de langdurige aanwezigheid van een vaste hulpverlener van essentieel belang is om een duurzame en succesvolle vertrouwensrelatie op te bouwen. Een snelle doorlooptijd met steeds nieuwe gezinnen werkt niet. Het is een intensief programma voor zowel het gezin als de betrokken professional. “We moeten goed waken voor de onderlinge afhankelijkheid,” zegt Slim, “de professionele afstand wordt soms kleiner omdat een gezin en hulpverlener zo intensief samenwerken.” Uiteindelijk moet het gezin leren om zonder hulp verder te kunnen.

Een snelle doorlooptijd met steeds nieuwe gezinnen werkt niet.

Samen leren en ontwikkelen

Een belangrijk onderdeel van de pilot is de onderlinge intervisie tussen maatschappelijk werkers en coaches. Hoe haal je hier de juiste lessen uit? Op basis van deze uitkomsten worden concrete methodieken beschreven. Ook wordt er gekeken naar de verbreding naar meer gezinnen in de regio en hoe lang de aanpak nodig is. “Het blijft maatwerk,” vertelt Slim, “per gezin zal de begeleiding een bepaalde periode in beslag nemen. Maar ook daarna zul je contact moeten blijven houden met de gezinnen om te volgen hoe het gaat en of ze niet terugvallen in oude patronen.” Het zal per gezin verschillen maar er is wel een lange periode ondersteuning nodig. Verbreding is zeker mogelijk maar vraagt veel toewijding van gezinnen en organisaties. “Zo zijn niet alle gezinnen zomaar geschikt voor deze manier van ondersteuning, ze moeten nogmaals echt over de juiste motivatie beschikken om het succesvol te maken, ”vervolgt Slim. “Zelfs jarenlang voordat het resultaat echt duidelijk meetbaar is. De vraag is daarnaast ook of uitvoeringsinstanties bereid zijn om een deel van hun organisatie dusdanig in te richten zodat langdurige ondersteuning en monitoring mogelijk is. Moet dat altijd met extra geld, of moet het juist een onderdeel van je organisatie zijn. Kortom, zijn wij in staat om gezinnen met de juiste motivatie te helpen met deze werkwijze.”

Gezinnen moeten over de juiste motivatie beschikken om dit traject succesvol af te maken.

Volgende stappen

Wat is realistisch om te verwachten. Weten is nog geen doen. Als er geleerd is op één onderwerp, mag van gezinnen niet verwacht worden dat ze dat ook meteen op andere onderwerpen kunnen toepassen. Het duurzame effect kunnen we pas meten na lange tijd. Slim: “Ja dat kost geld, maar je moet ook geloven in de beweging. Ook wij als organisaties moeten patronen doorbreken.” Uiteindelijk is het vooral de combinatie van het gezin en de omgeving dat kansen biedt. Elke situatie is uniek en het kost tijd om de juiste knop te vinden. Het blijft maatwerk, een maatwerk van lange adem.